بررسی و تحلیل تصاویر بیانی در احادیث نبوی :مطالعه موردی:کتاب های ریاض الصالحین و نهج الفصاحه

چکیده: بدون تردید احادیث نبوی، مقدس‏ترین متون عربی بعد از قرآن کریم به شمار می‏آید . ارزش‏های بیانی و محتوایی آن دارای جوانب متعددی است و ظهور آن در عرصه ادبیات، غنای خاصی به درونمایه ‏و سبک هنری ادبیات بخشیده است. عظمت گفتار نبوی را می‏توان در آیات مبارکه زیر دریافت که خداوند درباره‏اش می فرمایند: ?وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَی. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی?(نجم،53/ 3-4) و (پیامبر) از روی هوس سخن نمی‏گوید. این سخن چیزی به جز وحی نیست. لذا تدبّر و تفکّر در احادیث و روایات آن حضرت (ص)، جهت درک و فهم آنها ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در این راستا، تأثیر علوم بلاغی، به حدی است که می توان گفت، بدون در نظر گرفتن وجوه بلاغی، درک درست و دقیق احادیث امکان پذیر نیست. بنابراین یکی از ویژگی های ممتاز تعابیر پیامبر خدا (ص) که به روشنی از اندیشه ژرف و روح لطیف و تخیل دامن گستر ایشان پرده برمی دارد، فهم تصاویر هنری و جذّابی است که تنها به کمک الفاظ و جملاتی ظاهراً ساده و معمولی خلق گردیده اند، و تابلوهای نفیس و خیره کننده ای را در برابر دیدگان، به نمایش گذارده اند. سخنان پیامبر اسلام (ص)، سرشار از تشبیهات و تمثیلاتی جذّاب و استعاره هایی بی بدیل و توصیفاتی دقیق و صحنه‏پردازیهایی بی مانند است که در پرتو این هنر، الفاظ و جملات از دایره تنگ معانی خود، خارج گردیده‏اند و به صورت تصاویری زنده و زیبا و تابلوهای جذّاب و گویا تجلی یافته‏اند. پیامبر اسلام (ص)، معارف ژرف و اندیشه های ملکوتی خویش را با استفاده از این گونه عناصر، در سطح فهم همگان، تنزّل بخشیده، و معنویات را به قلمرو محسوسات در آورده واسلوب را در خدمت انتقال پیام قرار داده است تا مخاطبان، پیام آسمانی وی را بهتر و عمیق تر دریابند. در این رساله با روش تحلیلی توصیفی تلاش شده است تا برخی از روش هایی که پیامبر گرامی اسلام (ص) برای مجسم جلوه دادن و به تصویر در آوردن حقایق در دو کتاب مهم «ریاض الصالحین» و «نهج الفصاحه» اشاره شود و احادیث آن مورد بررسی زیبایی‏شناسی و بلاغی قرار گیرند.